เมื่อวันที่ 9 พฤศจิกายน 2568 บทความ โดย พลเอก กฤษณะ บวรรัตนารักษ์ อดีตที่ปรึกษาพิเศษสำนักงานปลัดกระทรวงกลาโหม และอดีตรองเจ้ากรมพระธรรมนูญ เรื่อง ข้อสังเกตการให้นักข่าวหรือสื่อมวลชนได้มีโอกาสพบและสัมภาษณ์เชลยศึกกัมพูชาก่อนปล่อยตัว ว่า ได้รับการปฏิบัติดีเพียงใดภายใต้กฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประทศ ซึ่งในที่นี้คือ อนุสัญญาเจนีวา ฉบับที่ 3 เกี่ยวกับการปฏิบัติต่อเชลยศึก ลงวันที่ 12 สิงหาคม ค.ศ. 1949
สรุปได้ว่า ไม่อาจกระทำได้ เนื่องจากเป็นการฝ่าฝืนอนุสัญญาดังกล่าว เพราะในข้อ 13. กำหนดว่า เชลยศึกจะต้องได้รับการปฏิบัติอย่างมีมนุษยธรรมในทุกโอกาส รวมทั้งได้รับการคุ้มครองจากความสนใจหรือสอดรู้สอดเห็นของประชาชนและสังคม ( Prohibits exposure to public curiosity) โดยห้ามเปิดเผยเกี่ยวกับตัวตนของเชลยศึก แม้เจ้าตัวจะยินยอมโดยสมัครใจก็ตาม และไม่ว่าในพฤติการณ์ใด ๆ เชลยศึกมีสิทธิได้รับความเคารพในตัวตนและเกียรติยศ และข้อ 14. กำหนดว่า เชลยศึกมีสิทธิได้รับการเคารพในตัวบุคคลและเกียรติของตนในทุกสถานการณ์ ดังนั้น จึงไม่สมควรให้นักข่าวหรือสื่อมวลชนได้มีโอกาสพบและสัมภาษณ์เชลยศึกไม่ว่ามีโอกาสบันทึกภาพ หรือพูดคุยหรือไม่ก็ตาม เชลยศึกเป็นเรื่องที่ประชาชนอยากเห็นตัวและอยากทราบข่าวคราวตลอดจนพฤติกรรมระหว่างถูกควบคุมตัวตลอดเวลา ซึ่งการสอดรู้สอดเห็นนี้อาจมีความเกลียดหรือเคียดแค้น เพราะเป็นข้าศึกหรือศัตรูมาทำการรบก่อให้เกิดความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สินของประชาชน รวมทั้งการสูญเสียชีวิตและบาดเจ็บของกำลังพลของกองทัพประเทศที่ควบคุมตัว แต่ภายใต้หลักกฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศ บรรดาเชลยศึกยังมีศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ที่ได้รับการคุ้มครองจากการดูหมิ่นดูแคลน ถากถาง เยาะเย้ย หรือวิจารณ์ ด่าว่า หรือการปาสิ่งของใส่ รวมทั้งจากการทำร้ายร่างกายได้
ตัวอย่างที่เห็นชัด คือ การที่ทหารเวียตกงนำเอาตัวนักบินสหรัฐอเมริกาที่มาทิ้งระเบิดใส่สถานที่ต่าง ๆ ในเวียตนามเหนือแล้วเครื่องบินถูกยิงโดยจรวดตกลงมาถูกจับตัวเป็นเชลยศึก ทหารเวียตกงก็จะเอาเชือกมาพันธนาการตัวพาไปเดินประจานตามถนนในหมู่บ้าน แล้วถูกด่าทอ เหยียดหยามดูหมิ่นดูแคลน ซึ่งเป็นการละเมิดต่อตัวบุคคลและเกียรติของตนในทุกสถานการณ์ตลอดจนเป็นศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ที่ได้รับการคุ้มครอง
ทั้งนี้ การปฏิบัติและดูแลต่อเชลยศึกต้องเป็นไปตามอนุสัญญาเจนีวาดังกล่าว ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของกฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศ มิใช่การปฏิบัติตามกฎบัตรสหประชาชาติแต่อย่างใด
