บนสันเขาสูงชันของดอยหลวงเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ดินแดนที่เต็มไปด้วยภูเขาหินปูนและสายหมอกปกคลุมตลอดปี มีพืชสมุนไพรชนิดหนึ่งซ่อนตัวอยู่อย่างสงบ “หนาดคำ” พืชที่คนท้องถิ่นขนานนามว่า ยาแก้ฮากเหลือง หรือ ยาต้นกำลังพระ อีกชื่อหนึ่งคือ ต้นรากน้อย สมุนไพรพื้นบ้านซึ่งถูกกล่าวขานถึงสรรพคุณในการรักษาอาการต่างๆ มายาวนาน
เสน่ห์ของพืชหายาก
หนาดคำ (ชื่อวิทยาศาสตร์ Desmodium oblongum Wall. ex Benth.) จัดอยู่ในวงศ์ถั่ว (Fabaceae) เป็นไม้พุ่มขนาดเล็กที่พบยาก ลักษณะเด่นอยู่ที่ “ใบประกอบแต่มีใบย่อยเพียงใบเดียว” อีกทั้งปลายยอดยังประดับด้วยช่อดอกสีม่วงเล็กงดงาม แต่ละข้อมีสองดอก และมีขนเล็กๆ คล้ายตะขอที่ทำให้พืชชนิดนี้มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว
จากภูมิปัญญาท้องถิ่นสู่คุณค่าทางวิทยาศาสตร์
ชื่อท้องถิ่น “ยาแก้ฮากเหลือง” สะท้อนการนำไปใช้รักษาอาการผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร หรืออาการคล้ายโรคดีซ่าน แม้คำบอกเล่าจะมีรากฐานจากภูมิปัญญาพื้นบ้าน แต่การใช้สมุนไพรจำเป็นต้องอาศัยคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญ เพื่อความปลอดภัยและการรักษาที่ถูกต้อง
ร่องรอยแห่งความอุดมสมบูรณ์
แม้หนาดคำจะเป็นพืชหายากในประเทศไทย แต่เขตการกระจายพันธุ์นั้นกว้างขวาง ตั้งแต่อินเดีย ภูฏาน เมียนมา จีนตอนใต้ จนถึงภูมิภาคอินโดจีน การปรากฏของมันในพื้นที่ใด ถือเป็นสัญญาณบอกถึงความสมบูรณ์ของระบบนิเวศป่าหินปูน และยังยืนยันว่าป่านั้นยังเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยที่สำคัญของพืชพรรณเฉพาะถิ่น
งานอนุรักษ์เพื่ออนาคต
การค้นพบและศึกษาหนาดคำโดยทีมวิจัยเชียงดาว นำโดย ดร.สไว มัฐผา นักพฤกษศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญ เป็นหลักฐานถึงความสำคัญของงานอนุรักษ์พืชพรรณหายาก หากไม่มีการปกป้องและส่งต่อองค์ความรู้ สมบัติธรรมชาติอันล้ำค่านี้อาจสูญหายไปกับกาลเวลา
“หนาดคำ” จึงไม่ใช่เพียงสมุนไพรพื้นบ้าน แต่ยังเป็นสัญลักษณ์ของความหลากหลายทางชีวภาพ และเป็นเครื่องเตือนใจให้เราเห็นคุณค่าของผืนป่าเชียงดาว ที่ยังคงเก็บซ่อนเรื่องราวนับไม่ถ้วนรอการค้นพบ
ขอบคุณข้อมูลเพจ กรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืช
