ดอกไม้ในชื่อ “สิรินธรวลี” เป็นพันธุ์ไม้ที่มีเกียรติประวัติอันงดงาม เพราะเป็นพรรณไม้ที่ตั้งชื่อเพื่อเทิดพระเกียรติแด่ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และยังเป็นพืชถิ่นเดียวของไทยอีกด้วย!
ชื่อทางพฤกษศาสตร์ของพืชชนิดนี้คือ Phanera sirindhorniae (หรือชื่อเดิมคือ Bauhinia sirindhorniae) อยู่ในวงศ์ถั่ว (Fabaceae) โดยได้รับการตีพิมพ์เป็นครั้งแรกในวารสารระดับนานาชาติ Nordic Journal of Botany เมื่อปี 1997
สิรินธรวลี หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า “ประดงแดง” หรือ “สามสิบสองประดง” เป็นไม้เถาเนื้อแข็งที่มีขนสีน้ำตาลแดงปกคลุมตามกิ่งอ่อนและช่อดอก ใบมีลักษณะพิเศษคือเป็นรูปไข่ มีปลายแยกเป็นสองแฉก ซึ่งเป็นลักษณะทั่วไปของพืชในสกุลชงโค (Bauhinia) และมีผิวที่หนาเหนียว ดอกของสิรินธรวลีออกเป็นช่อกระจะ มีก้านดอกยาว และมีขนสีน้ำตาลแดงหนาแน่นที่กลีบดอกด้านนอก ทำให้ดอกมีสีสันโดดเด่นสะดุดตา
.
สิรินธรวลีเป็น พืชถิ่นเดียว (endemic species) ของประเทศไทย พบได้ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน โดยเฉพาะในจังหวัด หนองคาย นครพนม (ภูลังกา) และสกลนคร (ภูพาน) ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีลักษณะป่าที่หลากหลาย ทั้งป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง และยังมีการสันนิษฐานว่าอาจพบในประเทศลาวที่อยู่ตรงข้ามกับจังหวัดหนองคายด้วย
.
ตัวอย่างพรรณไม้ต้นแบบ (holotype) ที่ใช้ในการอธิบายและตั้งชื่อพืชชนิดนี้ คือตัวอย่างที่ชื่อ Niyomdham 4471 ซึ่งถูกเก็บจาก ภูทอกน้อย อำเภอบุ่งคล้า จังหวัดหนองคาย และปัจจุบันถูกเก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้ Forest Herbarium – BKF
.
การค้นพบและตั้งชื่อพรรณไม้ชนิดใหม่นี้ แสดงให้เห็นถึงความอุดมสมบูรณ์ของพืชพรรณในประเทศไทย และเป็นเกียรติอย่างยิ่งที่ได้ตั้งชื่อเพื่อเทิดพระเกียรติสมเด็จพระเทพฯ ซึ่งทรงมีพระปรีชาสามารถด้านพฤกษศาสตร์
.
นอกจากนี้ ชื่อสามัญอย่าง “ประดงแดง” และ “สามสิบสองประดง” ยังสะท้อนถึงความเชื่อหรือภูมิปัญญาพื้นบ้านที่อาจนำส่วนต่าง ๆ ของพืชไปใช้ประโยชน์ทางยาได้อีกด้วย
หอพรรณไม้ Forest Herbarium – BKF สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช #DNP1362 #สิรินธรวลี
