ณ อุทยานแห่งชาติไทรทอง จังหวัดชัยภูมิ มีต้นไม้ลึกลับชนิดหนึ่งที่ธรรมชาติเลือกให้อาศัยเฉพาะจุดที่พิเศษที่สุด คือริมหน้าผาบนเขาสูงที่ลมเซาะผ่าน ที่นี่คือบ้านของกำยาน หรือที่ชาวนครพนมเรียกว่า “ซาดสมิง” และชาวขะแมร์ สะเร็นเรียกว่า “สะดาน” ต้นไม้ในวงศ์ Styracaceae ที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Styrax benzoides Craib
สิ่งที่ทำให้กำยานโดดเด่นจากไผลไผ่นานาพันธุ์ คือใบที่ราวกับใครนำสีขาวนวลมาทาด้านล่าง จนเมื่อลมโชยผ่าน ใบจะพลิกโบกสะบัด เผยให้เห็นแสงขาวระยิบระยับที่มองเห็นได้แม้จากระยะไกล เมื่อถึงฤดูดอกบาน ดอกตูมทรงกระบอกสง่างามจะค่อยๆ เปิดตัว กลีบดอกบิดม้วนเป็นเกลียวไปทางโคนดอก เผยให้เห็นอับเรณูสีส้มสดใสเรียงเป็นแถวขนานราวกับนักเต้นที่เตรียมแสดง กลิ่นหอมหวานจะลอยมาตามลม ขณะที่ถ้วยกลีบเรียบเนียนปกคลุมด้วยขนรูปดาวหนาแน่น และก้านชูอับเรณูก็มีขนปกคลุมอย่างละเอียดอ่อน
เมื่อฤดูกาลผ่านไป ผลกลมจะเริ่มแก่ตัว แล้วแตกเป็นสามพูเหมือนกับเปิดหีบสมบัติธรรมชาติ แต่สมบัติที่แท้จริงของกำยานไม่ได้อยู่ที่ผลเพียงอย่างเดียว ลำต้น แก่น เปลือก และรากของต้นไม้ชนิดนี้ล้วนเป็นยาสมุนไพรล้ำค่าที่ช่วยลดไข้และถอนพิษจากแมลงและสัตว์กัดต่อย ความรู้เหล่านี้ถ่ายทอดสืบต่อกันมาจากบรรพบุรุษ
การค้นพบและบันทึกข้อมูลอันล้ำค่านี้เป็นผลงานของทีมสำรวจพรรณไม้ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ที่อุทิศตนเพื่อเปิดเผยความงดงามและคุณค่าของป่าไผ่ไทย กำยานจึงไม่เพียงแค่ต้นไม้ธรรมดา แต่เป็นศิลปกรรมของธรรมชาติที่เลือกที่อยู่อาศัยอย่างพิถีพิถัน และมอบประโยชน์ให้มนุษย์มาช้านาน
ที่มา : ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
