ย่านนมควาย หรือที่รู้จักกันในชื่อ “กล้วยหมูสัง” (ชื่ออื่น ๆ ได้แก่ กล้วยมุดสัง, กล้วยมูซังในภาคใต้) เป็นพืชตระกูลเถาเนื้อแข็งที่น่าสนใจอย่างยิ่ง จัดอยู่ในวงศ์กระดังงา
พืชชนิดนี้ไม่ได้เป็นเพียงส่วนหนึ่งของระบบนิเวศป่าไม้เท่านั้น แต่ยังมีศักยภาพโดดเด่นในการพัฒนาเป็นไม้ประดับ ด้วยดอกสีสันสวยงามและกลิ่นหอมอันเป็นเอกลักษณ์
ย่านนมควายมีลักษณะเด่นที่สังเกตได้ง่าย เริ่มจากลำต้นที่เป็นไม้เถาเนื้อแข็ง มีช่องอากาศและปกคลุมด้วยขนรูปดาวหรือขนสั้นนุ่ม โดยเฉพาะตามกิ่งอ่อน ใบมีรูปทรงรีหรือรูปขอบขนาน ขนาดประมาณ 11-23 ซม. ปลายใบแหลมหรือแหลมยาว โคนใบกลมหรือเว้าตื้น และมีเส้นแขนงใบข้างละ 14-17 เส้น ก้านใบสั้นประมาณ 3-7 มม.
จุดเด่นของพืชชนิดนี้คือ ดอกสีน้ำตาลแดงสด ที่มีโคนสีอ่อน ออกเป็นช่อตรงข้ามใบ มักมีดอกเดียว ก้านดอกยาว 2-3.8 ซม. กลีบเลี้ยงมีรูปสามเหลี่ยมกว้างยาว 2-2.5 ซม. ส่วนกลีบดอกมีรูปขอบขนานหรือแกมรูปไข่กลับยาว 3.5-4 ซม. เกสรเพศผู้มีสีเหลืองอ่อนและจะเปลี่ยนเป็นสีเข้มในภายหลัง
นอกจากความงามของดอกแล้ว ย่านนมควายยังให้ ผลย่อยประมาณ 15 ผล มีรูปทรงกระบอก ผิวขรุขระเป็นสันยาว และคอดเล็กน้อย เมื่อผลสุกจะเปลี่ยนเป็น สีเหลืองอมส้ม มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว และมีรสหวานอมเปรี้ยวที่สามารถรับประทานได้ ซึ่งเป็นอีกหนึ่งคุณสมบัติที่เพิ่มความน่าสนใจให้กับพืชชนิดนี้ สิ่งที่ทำให้ย่านนมควายโดดเด่นไม่เหมือนใครคือ กลิ่นหอมอ่อน ๆ ที่จะส่งออกมาในช่วงพลบค่ำและกลางคืน คุณสมบัตินี้เองที่ทำให้พืชชนิดนี้มีศักยภาพสูงในการพัฒนาเป็นไม้ประดับ เพื่อเพิ่มความรื่นรมย์และเสน่ห์ให้กับสวนหรือพื้นที่พักผ่อนหย่อนใจ
ด้วยดอกสีแดงสดที่สวยงามและกลิ่นหอมอันเป็นเอกลักษณ์ ย่านนมควายจึงเป็นพรรณไม้ที่มีศักยภาพอย่างยิ่งในการส่งเสริมเป็น ไม้ประดับ หากมีการส่งเสริมและพัฒนาอย่างเหมาะสม พืชชนิดนี้จะสามารถสร้างมูลค่าเพิ่มและเป็นทางเลือกใหม่สำหรับผู้ที่ชื่นชอบไม้ดอกหอมได้อย่างแน่นอน
ข้อมูล :สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช
ภาพ : ศูนย์ศึกษาธรรมชาติและสัตว์ป่านครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 5 (นครศรีธรรมราช)
