วันที่ 5 มิ.ย.67 นายรณกฤต จักร์เงิน หัวหน้าอุทยานแห่งชาติดอยภูคา ได้รายงานข้อมูลเกี่ยวกับการเข้าสำรวจถ้ำ โดยคณะเจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติดอยภูคา พร้อมด้วยนายพัลลภ กฤตยานวัช ที่ปรึกษาสมาคมอุทยานแห่งชาติ ได้เข้าสำรวจถ้ำรวยสายไท (ถ้ำหมา) ที่อยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติดอยภูคา จ.น่าน ซึ่งเป็นถ้ำที่สวยงาม และเตรียมผลักดันเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติแห่งใหม่ของจังหวัดน่าน
สำหรับการค้นพบถ้ำในพื้นที่อุทยานแห่งชาติดอยภูคา ได้ค้นพบถ้ำหินกรวดมน (conglomerate cave) จำนวน 5 ถ้ำ ได้แก่ ถ้ำหมา/ถ้ำยาง ถ้ำผาฆ้อง ถ้ำเตียง และถ้ำน้ำตก ทั้งนี้ ถ้ำหมา/ถ้ำยาง ความยาว 2,371เมตร เป็นถ้ำที่ได้รับการระบุว่าเป็นถ้ำหินกรวดมนที่ยาวมากที่สุดเป็นลำดับ 8 ของโลก สำหรับถ้ำรวยสายไท (ถ้ำหมา) ตั้งอยู่ที่บ้านน้ำปัวพัฒนา หมู่ที่ 12 ตำบลภูคา อำเภอปัว จังหวัดน่าน ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติดอยภูคาเป็นระยะทาง 13 กิโลเมตร การเดินทางเข้าถึงถ้ำเป็นถนนคอนกรีตและทางลูกรัง เดินเท้าจากถนนถึงปากถ้ำระยะทาง 800 เมตร มีการสำรวจเมื่อ ปีพ.ศ.2559 โดย Shepton Mallet Caving Club ภายในถ้ำมีน้ำไหลตลอดปี เกิดเป็นน้ำตกเล็กๆภายในถ้ำ และมีความงดงามของหินงอกหินย้อยเป็นจำนวนมาก
ถ้ำที่เกิดขึ้นในภูเขาหินกรวดมน ที่เป็นหินตะกอนเนื้อหยาบ (coarse-grained clastic sedimentary rock) ที่ประกอบด้วยเศษหินหรือเม็ดกรวด ที่มีลักษณะกลม หรือผิวลื่นจากการกระทำของคลื่นในยุคดึกดำบรรพ์มาก่อน มักมีส่วนผสมและขนาดต่างๆกัน ที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางใหญ่กว่า 2 มิลลิเมตร เช่น กรวดเล็ก (granules) กรวดกลาง (pebbles) กรวดใหญ่ (cobbles) ก้อนหินมนใหญ่ (bolders) ที่ฝังตัวผสมอยู่ในเนื้อหินตะกอนพื้นละเอียดขนาดทรายหรือทรายแป้ง และมักมีวัตถุประสานจำพวกแคลเซียมคาร์บอเนต เหล็กออกไซด์ ซิลิกา หรือตะกอนดินเหนียวที่แข็งตัว หินกรวดมนเหล่านี้ มักมองเห็นชัดบนเพดานถ้ำ ผนัง หรือบนก้อนหินที่ถล่มลงมาจากเพดาน โดยในประเทศไทยหินกรวดมนมีอายุอยู่ในมหายุคมีโซโซอิค พบเห็นได้ในถ้ำของจังหวัดน่าน ที่อุทยานแห่งชาติดอยภูคา เช่น ถ้ำรวยสายไทย ถ้ำยาง ถ้ำผาฆ้อง ถ้ำน้ำตก และพบที่ถ้ำในจังหวัดเพชรบูรณ์ ถ้ำหลวง จังหวัดเชียงราย เป็นต้น
อนึ่ง ถ้ำหินกรวดมนเป็นถ้ำที่พบเห็นยากแตกต่างจากถ้ำหินปูนทั่วไป เกิดจากการก่อตัวของสารแคลเซียมคาร์บอเนต คล้ายกับถ้ำหินปูนในภูมิประเทศแบบคาร์สต์ (karst cave) ทั้งนี้ หากผู้ใดสนใจท่องเที่ยวถ้ำรวยสายไท (ถ้ำหมา) สามารถติดต่อเจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติดอยภูคา เพื่อเยี่ยมชมได้ ซึ่งทางอุทยานฯจะได้จัดเจ้าหน้าที่ให้คำแนะนำและนำเข้าชมความงดงามของถ้ำ
